در تعریف وصیت نامه گفتنی است که وصیت نامه یک سندی می باشد که بر اساس آن ، شخص برای امور شرعی ، شخصی و مالی خود بعد از فوت تعیین تکلیف می نماید. درست است که تنظیم وصیت نامه در دین اسلام مستحب می باشد ولی باید شرایط قانونی تنظیم وصیت نامه هنگام نوشتن آن رعایت گردد تا بعد از مرگ فرد این وصیت نامه را اجرا نمایند.با موسسه حقوقی وکیل ناب همراه باشید تا شما را با شرایط قانونی وصیت نامه بیشتر آشنا سازیم.
وصیت نامه چیست؟
در حقیقت یک سندی می باشد که با تنظیم کردن آن ، افراد تکلیف خود را برای امور مالی ، شخصی و شرعی خود پس از مرگشان مشخص می کنند و یک عمل حقوقی می باشد که مطابق آن وصیت کننده ( موصی ) به صورت مستقیم و یا واسطه دیگری در اموال یا حقوق خود برای پس از مرگ خود هم تصرف می نماید .ارکان وصیت نامه در زیر ذکر شده است.
- موصی : به این معنی که وصیت کننده فردی می باشد که از حق خود در وصیت تا یک سوم مال استفاده نموده و وصیت نامه کتبی و یا شفاهی برای بعد خود تنظیم نموده است.
- موصی له : کسانی که میت برای آن ها سهمی از یک سوم مال خود معین نموده باشد موصی له می باشند.باید موصی له نیز دارای دو شرط باشند تا وصیت نامه نافذ و صحیح قلمداد گردد ، یک موجود بودن در زمان وصیت و دوم اهلیت تملک داشتن.
- موصی به : موصی به نیز عبارت است از مالی که وصیت در مورد آن انجام می شود و امکان دارد آن ، عین باشد یا منفعت و یا حق ، کلی باشد و یا شخصی و مانند این ها.
- وصی : وصی در لغت به معنی سرپرست شرعی و عامل به وصیت میباشد و شخصی است که به وصیت عمل می نماید.
موصی به چه شرایطی باید داشته باشد؟
- جایز باشد : به این معنی که رجوع موصی ( وصیت کننده ) از وصیت همواره جایز می باشد و شخص می تواند بارها در وصیت نامه خود تجدید نظر نماید ، لذا آخرین وصیت نامه فرد فوت شده که بر اساس تشریفات قانونی تنظیم شده باشد ، داریا اعتبار خواهد بود.
- دارای منفعت حلال باشد : به این معنی که ،آنچه وصیت می گردد ، باید ارزش مالی و منفعت عقلایی داشته باشد و غیر مشروع نباشد. لذا وصیت در مورد مواد مخدر ، مشروبات الکی و مانند این ها باطل می باشد.
- از ملک شخص وصیت کننده باشد : به این معنی که وصیت کننده باید مالک آن چیزی باشد که وصیت می نماید ، لذا در صورتی که فردی نسبت به اموال دیگران وصیت کند ،صحیح نمی باشد حتی در صورتی که مالک آن ها اجازه دهد.
- آنچه وصیت می گردد باید قابلیت معامله و نقل و انتقال را داشته باشد : بنابراین بر اساس این قانون نمی توان اموال عمومی و موقوفه را مورد وصیت قرار داد . در ضمن آنچه که وصیت می شود باید در مالکیت وصیت کننده باشد لذا وصیت بر مال غیر باطل می باشد.
- فرد می تواند مالی را که در آینده به وجود می آید را وصیت کند به عنوان مثال سود سپرده ای که در آینده پرداخت می گردد ، وصیت کرد.
- در هنگام اجرای وصیت نامه باید دقت شود که برخی از واجبات مانند حج واجب و بدهکاری موصی مانند خمس و زکات ، باید از اصل مال پرداخت گردد.
- در زمان تنظیم وصیت نامه ، وصیت کننده نمی تواند کلیه اموال خود را به یک نفر ببخشد و یا یک یا چن نفر از وراث خود را از ارث محروم سازد والا وصیت نامه وی تنها تا یک سوم مالش صحیح و نافذ می باشد ، لذا وصیت متوفی فقط تا میزان ثلث اموال نافذ بوده و در صورتی که متوفی بیش از یک سوم اموال خود را وصیت کرده باشد ، در این شرایط اجرای وصیت نامه نیازمند اجازه وراث می باشد.
انواع مختلف وصیت نامه
وصیت نامه خود نوشت :
این نوع از وصیت نامه را فرد خود می نویسد تاریخ روز ماه و سال دارد و در انتها نیز وصیت کننده آن را امضاء کرده است. لذا در صورتی که وصیت نامه ای به خط موصی باشد اما توسط وی امضا نشده باشد یا دارای تاریخ روز و ماه و سال نباشد چنین وصیت نامه ای خود نوشت تلقی نمی گردد.
باید اشاره کنیم که برای پنهان نگه داشتن وصیت نامه و همین طور تن ندادن به هزینه های محضر ، عده ای از افراد این نوع وصیت نامه را ترجیح می دهند . در صورتی که امکان دارد به دلیل نداشتن اطلاعات حقوقی و در اثر اشتباهات قانونی ، موارد خلاف مقررات در متن وصیت نامه درج گردد.
وصیت نامه خود نوشت یک سند عادی می باشد و وارثان موصی و دیگر افرادی که در مقابل آن قرار می گیرند می توانند در اصالت سند تردید نمایند ، دراین شرایط ، جهت رسیدگی به این ادعا باید به دادگاه حقوقی مراجعه نمایند و رسیدگی به آن باید با تشریفات انجام شود. و این در صورتی می باشد که اگر افراد وصیت نامه را رسمی را قبول نداشته باشند ، بایست با ادعای جعل آن به دادگاه مراجعه داشته باشند.
وصیت نامه سری:
این نوع از وصیت کننده نیز به خط وصیت کننده و یا فرد دیگری می باشد اما به هر حال وصیت کننده باید آن را امضاء کرده باشد . این نوع از وصیت نامه ها بعد از تنظیم به عنوان امانت به دفترخانه رسمی و یا اداره ثبت اسناد داده می گردد.
افرادی که دارای سواد نمی باشند ، نمی توانند به ترتیب سری وصیت کنند و فردی که نمی تواند حرف بزند بایست به موجب ماده 281 قانون امور حسبی کلیه وصیت نامه را به خط خود نوشته و امضاء کند و نیز در حضور مسئول دفتر اسناد رسمی روی وصیت نامه بنویسد که این برگ وصیت نامه او می باشد.
وصیت نامه رسمی :
وصیت نامه رسمی ، بهترین نوع وصیت نامه می باشد ، چون امکان دخل و تصرف و جعل در ان وجود ندارد ، همین طور با ثبت این نوع از وصیت نامه در دفاتر اسناد رسمی ، نگرانی های ناشی از گم شدن ، تحریف شدن و از بین رفتن وصیت نامه از میان می رود و اراده وصیت کننده از خطرات و وقوع حوادث در امان می ماند.
وصیت نامه رسمی یک سندی است که لازم الاجرا محسوب می شود و مفاد آن خواه ناظر به اموال منقول باشد و خواه به اموال غیر مننقول ، بدون اینکه نیازی به حکم دادگاه باشد ، قابل اجرا می باشد و اسناد عادی نمی توانند در برابر اسناد رسمی مقاومت کنند. هیچ خدشه ای به وصیت نامه رسمی وارد نمی باشد و ورثه نمی توانند نسبت به آن اعتراض کنند.
اقسام مختلف وصیت نامه
- وصیت تملیکی : در برخی مواقع فردی مال یا منفعتی از مال خود را در وصیت نامه خود برای دیگری وبرای زمان پس از مرگش وصیت می نماید ، که به این نوع وصیت تملیکی گفته می شود . با استفاده از این نوع وصیت شخص می تواند تا اندازه ای تکلیف اموال خود را مشخص کند مثلا ً در مواردی اموال خود را برای استفاده در امور خیریه ، تملیک کند. در وصیت تملیکی بعد از فوت فرد ، اموال به نام دیگری تملیک می گردد ، لذا قبول آن پیش از فوت موصی موثر نمی باشد.
- وصیت عهدی : این نوع از وصیت نامه نیز عبارت می باشد از اینکه فردی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مامور نماید . مثلا شخصی را وصی می کند تا پس از مرگ او بدهی های او را پرداخت کند یا وصیت می کند که به از مرگش برخی از اموالش را وقف کند.
فردی که مجری انجام دادن وصیت قرار می گیرد در هنگام زنده بودن وصیت کننده می تواند با این وصیت مخالفت نماید و آن را قبول نکند ولی بعد از مرگ وی مجری بایست ، موضوع وصیت متوفی را انجام دهد.
وصیت نامه دارای چه اثرات حقوقی می باشد
پس از فوت فرد اثرات حقوقی وصیت نامه بروز می کنند؛ به این معنی که تا هنگامی که شخص زنده می باشد ، وی خود در مورد اموال خود تصمیم گیری می کند و هیچ فرد دیگری حق دخالت در این کار را ندارد ، به همین خاطر هم می باشد که این مسئله در میان عموم مردم رایج است که می گویند ، انسان زنده وکیل و وصی نمی خواهد . اما زمانی که فرد فوت نمود بلافاصله همه باید به وصیت فرد عمل نمایند.
